ช่วยยกตัวอย่างชื่อโครงสร้างที่เป็นตัวสร้างความมั่นคงของข้อเข่าให้รู้จักกันหน่อย

เอ็นยึดข้อหลักๆ ของข้อเข่ามี 4 เส้น ที่ดังที่สุดคือ “เอ็นไขว้หน้า” หรือ anterior cruciate ligament (ACL) เพราะมีการขาดได้บ่อย ชื่อคู่กันคือ “เอ็นไขว้หลัง” หรือ posterior cruciate ligament (PCL) เอ็นทั้งคู่นี้อยู่ตรงกลางภายในช่องข้อ เกาะขึงเฉียงๆ ระหว่างกระดูกแข้งกับกระดูกต้นขาในทิศทางที่ ACL ช่วยตรึงกระดูกแข้งไม่ให้เลื่อนมาด้านหน้า ส่วน PCL จะช่วยตรึงกระดูกแข้งไม่ให้เลื่อนไปด้านหลัง นอกจากนี้ ACL ยังช่วยป้องกันการบิดเข้าในของแข้ง ซึ่งเป็นการเคลื่อนไหวที่เกิดขึ้นในขณะวิ่งซิกแซ็ก หลบฉาก หรือ หมุนตัวกลับฉับพลัน ซึ่งเป็นทักษะสำคัญในกีฬาหลายประเภท ถ้า ACL ขาด จะเกิดอาการเหมือนข้อเข่าจะหลุดและพับล้มลงอย่างควบคุมไม่ได้ เรียกว่า giving way.

เอ็นยึดข้ออีกคู่หนึ่งเป็นโครงสร้างขึงในแนวยืน ประกับอยู่บนส่วนผิวกระดูกทั้งสองทางด้านใน (medial collateral ligament, MCL) และด้านนอก (lateral collateral ligament, LCL) ของข้อเข่า เอ็นคู่นี้มีหน้าที่หลักคือตรึงไม่ให้ข้อเข่าอ้าแบะตามแนวข้าง ซึ่งมีความสำคัญในการเดินบนพื้นผิวตะแคง เช่น ไหล่ถนน ถ้าองครักษ์อ่อนแอ ก็จะเดินยาก มีเสียงผิวข้อสองฝั่งกระทบกันหลังแบะอ้าออก และอาจล้มพับได้ง่าย

ได้ยินการพูดถึงหมอนรองข้อเข่า มันเป็นอะไร และสำคัญอย่างไร?

ปกติหมอนเอาไว้หนุนเพื่อเติมเต็มช่องว่างที่อยู่ระหว่างของสองสิ่ง หมอนรองเข่าก็คล้ายกัน การที่ปลายมนของกระดูกต้นขาวางอยู่บนลานของต้นกระดูกแข้งและมีเยื่อหุ้มข้อเป็นผนังโอบไว้รอบข้อเข่า จะมีช่องว่างเกิดขึ้นที่เชิงขอบ หมอนรองเข่า (meniscus) เป็นโครงสร้างที่มาเติมเต็มช่องว่างตรงนี้ ลักษณะของหมอนรองเข่ารูปจันทร์เสี้ยว หน้าตัดแนวยืนเป็นรูปลิ่ม หนุนอยู่ทางด้านนอก (lateral meniscus) และด้านใน (medial meniscus) ด้านละชิ้น ซึ่งหมอนรองเข่านี้จะช่วยให้ผิวสัมผัสของผิวข้อสองฝั่งมีพื้นที่มากขึ้น เป็นการช่วยให้น้ำเลี้ยงข้อมาเคลือบผิวข้อได้อย่างทั่วถึงและช่วยกระจายน้ำหนักได้ดีขึ้น 

ปกติลิ้นกับฟันอยู่ด้วยกันใกล้ชิด ทำงานเข้าขาสามัคคีไม่กัดกันเอง แต่เผลอๆ ก็ยังกัดกันได้ หมอนรองเข่าก็เช่นกัน ถ้าเกิดข้อเข่าเคลื่อนไหวผิดจังหวะ หมอนรองเข่าก็อาจถูกบี้และฉีกขาดได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกรณีที่เอ็นไขว้หน้าขาด จะทำให้แนวการเหยียดงอข้อออกนอกลู่นอกทางในบางจังหวะ และเกิดการเบียดบี้กับหมอนรองเข่าได้

อยากให้คุณหมอช่วยสรุปว่า ข้อเข่าปกติ ควรมีคุณสมบัติอย่างไร?

ข้อเข่าปกติต้องมีคุณสมบัติ 3 ประการหลักๆ คือ ต้องรู้สึกเหมือนไม่มีเข่าอยู่ ต้องมีความมั่นคง และต้องเคลื่อนไหวได้เต็มที่ ประการแรกหมายความว่า ไม่มีอาการผิดปกติ เจ็บปวด มีเสียงครืดคราด บวมตึง ฯลฯ คนเราถ้าเข่าดี ก็ไม่ค่อยคิดถึงมัน วันทั้งวันไม่เคยคิดว่าตัวเองมีเข่าอยู่ แต่ถ้าผิดปกติ ก็จะสนใจขึ้นมาทันที ประการที่สองกับที่สาม ความจริงมันขัดกัน เพราะถ้ามั่นคง ก็ไม่น่าจะเคลื่อนไหว แต่เป็นความอัศจรรย์ของธรรมชาติ ที่สร้างสรรค์ให้มีองค์ประกอบของข้อลงตัว สามารถ ทำหน้าที่ได้ทั้งสองอย่าง การดำเนินชีวิตจึงจะไม่ติดขัด การแก้ไขปัญหาของข้อเข่าจึงเป็นเรื่องละเอียด บางทีคลาดเคลื่อนนิดเดียว ก็อาจส่งผลเสียหายตามมาได้ ยกตัวอย่าง การสร้างซ่อมเอ็นไขว้หน้า ถ้าวางตำแหน่งที่เกาะของเอ็นผิดไป ก็จะเกิดการงัดกันเอง ถึงข้อจะมั่นคง แต่อาจเหยียดงอไม่สุด ถ้าฝืนบริหารจนเหยียดงอได้สุด เอ็นที่สร้างใหม่ก็จะยืดหย่อน และข้อก็จะคลอน เหมือนหากช่างติดบานพบประตูไม่ได้แนวหมุนของบานพับอยู่ในแกนเดียวกัน ก็จะเปิดปิดประตูไม่สนิท ถ้าฝืนมากๆ บานพับก็จะโยกหลุด เป็นต้น